Wojna na Ukrainie wywiera ogromny wpływ na funkcjonowanie wielu dziedzin naszego życia, zarówno prywatnego, jak i tego toczącego się w przestrzeni zawodowej czy publicznej. Przedsiębiorcy już odczuli znaczny wzrost cen produktów, paliw oraz innych surowców, niezbędnych do prowadzenia działalności. Ponadto, przedsiębiorcy zatrudniający ukraińskich pracowników znaleźli się z dnia na dzień w trudnej sytuacji związanej z nagłą ich utratą. Większość zatrudnionych przez polskich przedsiębiorców mężczyzn wróciło bowiem na Ukrainę by bronić swojego kraju.

Znaczny wzrost cen, przerwanie łańcucha dostaw surowców  i rosnąca wciąż inflacja generować mogą kolejne problemy np. związane z kwestią rozliczeń oraz dochowaniem terminów realizacji zawartych umów, w szczególności umów o zamówienie publiczne. Umowy takie stawiają bowiem wykonawcom sztywne ramy ich realizacji, a niedochowanie terminu wykonania umowy o zamówienie publiczne wiąże się z naliczaniem niejednokrotnie dotkliwych kar umownych przez zamawiających. Podobnie wygląda kwestia wynagrodzenia wykonawcy zamówienia, który podczas ustalania ceny składanej w postępowaniu oferty, nie brał pod uwagę możliwości tak diametralnej zmiany panującej de facto na całym świecie sytuacji.

Kiedy można wprowadzić zmiany do umowy o zamówienie publiczne?

Prawo zamówień publicznych przewiduje możliwość wprowadzania zmian do umowy. Regulację w tym zakresie zawiera art. 455 ustawy – Prawo zamówień publicznych („PZP”) i wylicza okoliczności, w których zmiana umowy jest dopuszczalna i nie wymaga przeprowadzenia nowego postępowania o udzielenie zamówienia.

Strony umowy w sprawie zamówienia publicznego mają możliwość wprowadzenia zmian do umowy w oparciu o klauzule przeglądowe, na co wskazuje art. 455 ust. 1 pkt 1 PZP. Przepis ten zakłada, że treść umowy w sprawie zamówienia publicznego może zostać zmieniona w oparciu o jasne, precyzyjne i jednoznaczne postanowienia umowne, przewidziane w ogłoszeniu o zamówieniu lub dokumentach zamówienia. Postanowienia te muszą określać rodzaj i zakres zmian, a także warunki ich wprowadzenia do umowy. Należy mieć jednak na uwadze, iż postanowienia dotyczące zasad wprowadzania zmian wysokości ceny nie mogą przewidywać takich zmian, które modyfikowałyby ogólny charakter umowy.

Jednakże w obecnej sytuacji, szczególnego znaczenia nabiera art. 455 ust. 1 pkt 4) PZP, który stanowi o możliwości zmiany umowy spowodowanej okolicznościami, których zamawiający, działając z należytą starannością, nie mógł przewidzieć, o ile zmiana nie modyfikuje ogólnego charakteru umowy, a wzrost ceny spowodowany każdą kolejną zmianą nie przekracza 50% wartości pierwotnej umowy.

Przykładowo, chcąc uzasadnić konieczność zmiany umowy w części dotyczącej wynagrodzenia nagłym wzrostem cen paliw, które nastąpiło z chwilą wybuchu wojny na Ukrainie, należy udowodnić, iż wzrost ceny paliwa, stanowiącej jeden z głównych kosztów realizacji zamówienia, był spowodowany okolicznościami, których zamawiający, działając z należytą starannością, nie mógł przewidzieć. Za takie okoliczności uznać można wybuch wojny na Ukrainie oraz wysoką stopę inflacji, które to okoliczności pociągnęły za sobą nagły znaczny wzrost cen paliw.

Istotna zmiana umowy o zamówienie publiczne

Wprowadzając zmiany do umowy w sprawie zamówienia publicznego pamiętać jednak trzeba o treści art. 454 PZP, który wprowadza wymóg przeprowadzenia nowego postępowania o udzielenie zamówienia publicznego w przypadku istotnej zmiany umowy.

Powołany przepis w ust. 2 wskazuje, jaką zmianę należy uznać za istotną. I tak, „zmiana umowy jest istotna, jeżeli powoduje, że charakter umowy zmienia się w sposób istotny w stosunku do pierwotnej umowy, w szczególności jeżeli zmiana:

• wprowadza warunki, które gdyby zostały zastosowane w postępowaniu o udzielenie zamówienia, to wzięliby w nim udział lub mogliby wziąć udział inni wykonawcy lub przyjęte zostałyby oferty innej treści;
• narusza równowagę ekonomiczną stron umowy na korzyść wykonawcy, w sposób nieprzewidziany w pierwotnej umowie;
• w sposób znaczny rozszerza albo zmniejsza zakres świadczeń i zobowiązań wynikający z umowy;
• polega na zastąpieniu wykonawcy, któremu zamawiający udzielił zamówienia, nowym wykonawcą w przypadkach innych, niż wskazane w art. 455 ust. 1 pkt 2.”

Możemy spodziewać się, że w najbliższym czasie wykonawcy wnioskować będą do zamawiających o wprowadzenie stosownych zmian do umów o zamówienie publiczne, a zadaniem zamawiających będzie szczegółowa analiza możliwości oraz podstaw do wprowadzenia zmian w umowie, zgodnie z przepisami Prawa zamówień publicznych.