Czy jednostka zależna może przynależeć do więcej niż jednej grupy kapitałowej? Czy spółka może być jednostką zależną wobec dwóch jednostek dominujących? Na te pytania postaramy się odpowiedzieć w niniejszym artykule.

Podczas analizy Ustawy o rachunkowości (dalej jako: „Ustawa”) w zakresie grup kapitałowych i obowiązku sporządzania sprawozdania skonsolidowanego przez jednostki dominujące, może się nasunąć wiele zagadnień wymagających wyjaśnienia. Należy przede wszystkim rozpocząć od weryfikacji definicji jednostki zależnej, jednostki dominującej i grupy kapitałowej.

Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 44 Ustawy przez „grupę kapitałową” rozumie się jednostkę dominującą wraz z jednostkami zależnymi.

Stosownie do art. 3 ust. 1 pkt 37) Ustawy „jednostka dominująca” to jednostka będącą spółką handlową lub przedsiębiorstwem państwowym, sprawującą kontrolę nad jednostką zależną, w szczególności:

1. a) posiadająca bezpośrednio lub pośrednio większość ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym jednostki zależnej, także na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu, wykonującymi prawa głosu zgodnie z wolą jednostki dominującej, lub
2. b) będąca udziałowcem jednostki zależnej i uprawnioną do kierowania polityką finansową i operacyjną tej jednostki zależnej w sposób samodzielny lub przez wyznaczone przez siebie osoby lub jednostki na podstawie umowy zawartej z innymi uprawnionymi do głosu, posiadającymi na podstawie statutu lub umowy spółki, łącznie z jednostką dominującą, większość ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym, lub
3. c) będąca udziałowcem jednostki zależnej i uprawnioną do powoływania i odwoływania większości członków organów zarządzających, nadzorujących lub administrujących tej jednostki zależnej, lub
4. d) będąca udziałowcem jednostki zależnej, której więcej niż połowę składu organów zarządzających, nadzorujących lub administrujących w poprzednim roku obrotowym, w ciągu bieżącego roku obrotowego i do czasu sporządzenia sprawozdania finansowego za bieżący rok obrotowy stanowią osoby powołane do pełnienia tych funkcji w rezultacie wykonywania przez jednostkę dominującą prawa głosu w organach tej jednostki zależnej, chyba że inna jednostka lub osoba ma w stosunku do tej jednostki zależnej prawa, o których mowa w lit. a, c lub e, lub
5. e) będąca udziałowcem jednostki zależnej i uprawnioną do kierowania polityką finansową i operacyjną tej jednostki zależnej, na podstawie umowy zawartej z tą jednostką zależną albo statutu lub umowy tej jednostki zależnej.

Z kolei „jednostka zależna” to jednostka będącą spółką handlową lub podmiotem utworzonym i działającym zgodnie z przepisami obcego prawa handlowego, kontrolowana przez jednostkę dominującą (art. 3 ust. 1 pkt 39 Ustawy).

Ponadto przez sprawowanie kontroli nad inną jednostką rozumie się zdolność jednostki do kierowania polityką finansową i operacyjną innej jednostki, w celu osiągania korzyści ekonomicznych z jej działalności.

W związku z powyższym, można dostrzec, że ustawodawca nie wyklucza przynależności jednostki zależnej do więcej niż jednej grupy kapitałowej, a tym samym więcej niż jednej jednostki dominującej. Dla przykładu, w spółce komandytowo-akcyjnej jednostką dominującą mógłby być komplementariusz bądź akcjonariusz – w zależności od brzmienia statutu spółki. Mogą powstać zatem dwie możliwości wyboru jednostki dominującej.

Wobec tego analiza zagadnienia, która spółka jest jednostką dominującą dla jednostki zależnej, powinna opierać się przede wszystkim na weryfikacji postanowień statutu lub umowy spółki oraz Kodeksu spółek handlowych. Jeśli po ww. analizie wciąż powstaje wątpliwość co do wyboru jednostki dominującej, trzeba podjąć dalsze kroki. Praktyka wskazuje wówczas, że w razie wątpliwości, należy rozważyć, jak kreuje się stan faktyczny wzajemnych zależności w grupie spółek – czy może w praktyce jedna spółka kieruje polityką finansową i operacyjną innej jednostki. Być może dana jednostka ma faktycznie uprawnienia, które nie są wskazane bezpośrednio w umowie spółki, statucie czy przepisach KSH. Zasięgnięcie informacji dotyczących stanu faktycznego powinno więc ostatecznie rozwiać wszelkie wątpliwości.