13.03.2024
NOWY PROJEKT USTAWY O OCHRONIE SYGNALISTÓW
W dniu 17 grudnia 2023 r. upłynął termin przewidziany na wdrożenie do polskiego porządku prawnego przepisów Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii dotyczących przedsiębiorców (w sektorze prywatnym) zatrudniających od 50 do 249 pracowników. W Polsce prace nad przepisami implementującymi do krajowego porządku prawnego ww. Dyrektywę rozpoczęły się w październiku 2021 r., co oznacza, że od rozpoczęcia prac minęły już ponad dwa lata. Przez cały ten okres, w Rządowym Centrum Legislacji pojawiło się kilka projektów ustawy, w tym w dniu 6 marca 2023 r. został opublikowany już drugi w tym roku projekt.
Poniżej przedstawiamy najważniejsze zmiany, jakie zostały wprowadzone przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej do najnowszej wersji projektu ustawy.
- Nowy tytuł projektu ustawy i zmieniona nomenklatura.W tytule projektu ustawy oraz w jego treści zastąpiono pojęcie „zgłaszający” pojęciem „sygnalista”. Od teraz procedowany jest projekt p.n. „projekt ustawy o ochronie sygnalistów”, zamiast „projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa”.
- Rozszerzenie katalogu naruszeń prawa.W ramach nowego projektu ustawy o ochronie sygnalistów rozszerzono katalog naruszeń prawa, dodano do niego wolności i prawa człowieka i obywatela, korupcję, handel ludźmi oraz prawo pracy.
- Określenie minimalnego odszkodowania.W nowym projekcie ustawy o ochronie sygnalistów doprecyzowano przepisy dotyczące minimalnej wysokości odszkodowania, jakiego ma prawo domagać się sygnalista, wobec którego dopuszczono się działań odwetowych. Przyjęto w nim, że Sygnalista ma mieć prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż dwunastokrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim roku, ogłaszanego do celów emerytalnych w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, stosowanego od drugiego kwartału każdego roku przez okres jednego roku, i prawo do zadośćuczynienia (przykładowo: zgodnie z Komunikatem Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 9 lutego 2024 r. przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w 2023 r. wynosiło 7 155,48 zł).
- Rozstrzygnięcie kwestii zgłoszeń anonimowych. Nowy projekt ustawyo ochronie sygnalistów przewiduje, że zarówno podmiot prawny, RPO jak i organ publiczny będą mogły przyjmować zgłoszenia dokonane anonimowo. Zwracamy jednak uwagę, że powyższe rozwiązanie jest fakultatywne, w praktyce oznacza to, że podmioty rozpatrujące zgłoszenia będą samodzielnie decydowały czy takiego rodzaju zgłoszenia będą przez nich rozpatrywane.
- Doprecyzowanie przepisów przewidujących obowiązek wdrożenia procedury zgłoszeń wewnętrznych. Wyjaśniono w jaki sposób należy ustalać liczbę 50 pracowników wykonujących pracę zarobkową na rzecz podmiotu prawnego jako warunku powstania obowiązku utworzenia procedury zgłoszeń wewnętrznych. Wliczeniu podlegać będą pracownicy w przeliczeniu na pełne etaty lub osoby świadczące pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy.
- Zmiany w zakresie zgłoszeń zewnętrznych.Wprowadzono 1-miesięczny termin na wydanie zaświadczenia potwierdzającego, że dana osoba jest sygnalistą i podlega specjalnej ochronie. Termin ten będzie liczony od dnia otrzymania żądania wydania takiego zaświadczenia przez organ publiczny.
- Nieodpłatna pomoc i poradnictwo prawne dla sygnalisty. Zmianą na jaką chcemy zwrócić uwagę jest wprowadzenie do projektu ustawy przepisów umożliwiających sygnalistom skorzystanie z nieodpłatnej pomocy i poradnictwa prawnego.
- Termin wejścia w życie.Nowy projekt ustawy o ochronie sygnalistów przewiduje również dłuższy termin wejścia w życie przepisów. W najnowszym projekcie zaproponowano, by ustawa weszła w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem przepisów dotyczących zgłoszeń zewnętrznych, które mają wejść w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia. Powyższe oznacza, że w terminie 3 miesięcy od ogłoszenia ustawy wejdą w życie przepisy dotyczące ochrony sygnalistów oraz przewidujące obowiązek wdrożenia wewnętrznej procedury zgłaszania nieprawidłowości.
Zachęcamy do obserwacji profilu Kancelarii JLSW i regularnej lektury, aby być na bieżąco z informacjami o postępach prac nad projektem ustawy o sygnalistach.
Autorzy:
Julita Wilbik-Klimek, radca prawny
e-mail: julita.wilbik-klimek@jlsw.pl
Patrycja Kwaśniewska, aplikant radcowski
e-mail: patrycja.kwasniewska@jlsw.pl